Ödemiş'in Ayasurt köyünden olan Gökçen Hüseyin Efe, 1307'de doğruyor ve 1919'da Kurtuluş savaşı'nda hayatını kaybediyor. Kurtuluş Savaş'ında Tire yöresinde Yunanlılara karşı önemli yararlıklar gösterdiği için yörede ünleniyor ve ölümünden sonra Cumhuriyet Hükümetince adı Fata köyüne veriliyor.
Daha önce bir süre Çakırcalı Mehmet Efe'ye kızanlık eden Gökçen Efe, Kurtuluş Savaşı yıllarında hemşerisi Halil Efe ile halkı örgütleyerek, çete kuvvetleri oluşturuyor. Başlangıçta, arkadaşlarıyla birlikte Demirci Mehmet Efe'ye katılıyor. Demirci Efe'den 100 dolayında silah alarak, arkadaşlarını silahlandırıyor. Tire köylerinden katılanlarla bu sayıyı daha da çoğaltarak mücadeleye başlıyorlar.
Yunan işgal kuvvetleri komutanı, Gökçen Efeyi dağdan inmeye razı etmek için çeşitli girişimlerde bulunuyorsa da başarılı olamıyor. Sözgelişi başka türlü ikna edemeyince, kellesini getirenlere para vaadediyor. Fakat o da sökmüyor.
Gökçen Efe arkadaşlarıyla birlikte Yunanlıların sınır karakollarıyla Fata köyündeki merkez karakoluna baskınlar düzenliyor. Fata karakolundaki baskın sırasında şiddetli çarpışmalar oluyor. Karakol ateşe veriliyor, içindeki cephanelik yüzünden karakol havaya uçuyor.
Gökçen Efe ve arkadaşları, bu baskından sonra yöredeki Yunanlılara göz açtırmıyorlar. Fakat bu arada Gökçen Efe ağır hastalanıyor. Buna rağmen çarpışmalara katılmaktan geri durmuyor. Hasta haliyle katıldığı çarpışmaların birinde hayatını kaybediyor (1919).
Daha sonra Cumhuriyet döneminde, Fata köyünün adı "Gökçen" olarak değiştiriliyor.
Arkadaşı Hacı Halil Efe, Gökçen Efe'yi şöyle tanımlıyor: "Gökçen Efe, Osmanlıya karşı zeybeklik yapmakla beraber, kanlı silahım yalnız düşmana çevirmiş kahraman bir Ödemiş delikanlısıdır."
Gökçen Efe'nin bir süre Çakırcalı'ya kızanlık ettiğini hatırlatan Fuat Edip Baksı, Efe ve eşkıyaların dağa çıkışını şu nedenlere bağlıyor:
1- İki tür "yolsuzluk". Birincisi, toplumsal yapıdaki "yolsuzluk"lar, ikinci maddi "yollar"ın yokluğu.
Baksı, bu "yolsuzluk"ların Anadolu köylülerini "ana ocağından ve yar kucağından" ayırıp dağlara sürüklediğini vurguluyor.
2- Eskiden "mukadder bir felaket" olarak görülen sonu belirsiz "askerlik" sorunu.
3- İstibdat hükümetinin haksızlıklarına uğrayanların çocuklarının hoşnutsuzlukları.
4- Devlet örgütünün aczinden yararlanıp zalimlerden öç almayı amaçlayanlar.
5- İşledikleri türlü suçlarından, cezalarından kurtulmak için efelik hayatına atılanlar.
Baksı, eşkıyalığı söyle tanımlıyor: "Kısaca eşkıyalık, Osmanlı idaresinin zorla yarattığı kanlı, bıçaklı bir belanın adıdır."
Kaynak: Öyküleriyle Halk Türküleri (Notalı) - Hamdi Tanses |
"Gökçen Efe"
Avni Güler Diğer Türküleri